SPORT BALONOWY W PRL

Rozwój sportu balonowego po wojnie podjęto w 1956 roku za sprawą przedwojennych wybitnych pilotów i działaczy polskiego baloniarstwa.

Na początku 1956 roku prof. Franciszek Janik, wystąpił do Zarządu Głównego Ligi Przyjaciół Żołnierza z propozycją reaktywowania sportu balonowego. 30 września 1956 roku powołano w Warszawie Radę Balonową, będącą zespołem doradczym Aeroklubu PRL. Na jej czele stanął inż. Zbigniew Burzyński. W marcu 1958 roku przemianowano ją na Komisję Balonową. W Zarządzie Głównym Aeroklubu PRL utworzono również referat balonowy, którego kierownictwo objął Franciszek Hynek, który zapoczątkował tworzenie sekcji balonowych w aeroklubach regionalnych, jak również zorganizował kurs balonowy, który obejmował 32 godziny wykładów.

Jako pierwsza reaktywowana została 24 lutego 1957 roku sekcja balonowa w Aeroklubie Warszawskim. Przewodnictwo jej powierzono mgr inż. Walentemu Nowackiemu, przedwojennemu pilotowi balonowemu. Podjęto również inicjatywę odbudowy balonów. Pozyskano wówczas trzy balony zaporowe o pojemności 490 m³ każdy. Dwa z nich przeznaczono na odbudowę pierwszego po wojnie balonu o pojemności 1200 m³. Budowa balonu trwała 2 miesiące i 20 dni.

Balon był zaprojektowany przez inż. Zbigniewa Burzyńskiego. Był to balon typu ZB-2 SYRENA ze znakami rozpoznawczymi SP-BZA. Kierownikiem budowy balonu został inż. Walenty Nowacki. Powłokę wykonał przedwojenny majster balonowy – Wacław Maciejewski, sieć i kosz wykonał Czesław Nowacki.

26 maja 1957 roku o godzinie 12:00 z lotniska na Gocławiu w Warszawie nastąpił pierwszy wzlot balony SP-BZA SYRENA. Załogę stanowili: inż. Walenty Nowacki i szef wyszkolenia Aeroklubu Warszawskiego, pilot samolotowy – Zdzisław Dudzik. Aerostat po przeleceniu 67 km, wylądował o godzinie 15:50 w miejscowości Szwejki Nowe.

Nowacki-Dudzik

Syrena po starcie – 26.05.1957

9 czerwca o godz. 11:55 balon Syrena wystartował gościnnie z okazji XXVI Międzynarodowych Targów Poznańskich ze stadionu im. 22 lipca w Poznaniu i wykonał przelot do Kruszewa w rejonie Piły. Balon pilotował Franciszek Hynek, mając w koszu, jako pasażerów redaktorów Władysława Kisielewskiego i Bolesława Michałka. Załoga lądowała o godz. 14:35 tuż przed deszczem i burzą.

Powiększ Skopiuj Wstaw to wideo w twojej witrynie

Balon SYRENA

8 września 1957 roku Syrena uświetniła centralne pokazy z okazji Święta Lotnictwa w Warszawie na Bemowie. Balon pilotowany przez Franciszka Hynka, w towarzystwie Zbigniewa Burzyńskiego, (dla którego był to pierwszy lot balonowy po wojnie) oraz syna Walentego Nowackiego – Przemysława, wystartował o godzinie 18:47. Załoga zaleciała aż do miejscowości Kalwaria na Litwie lądując następnego dnia o godzinie 5:40.

15 września 1957 roku balon Syrena miał wystartować z lotniska w Mielcu. Podczas napełniania gazem, zerwał się wiatr i powłoka zerwała się z uwięzi i poszybowała w nieznanym kierunku. Po kilku dniach odnaleziono szczątki balonu w miejscowości Podizdebno w powiecie świdnickim. Okazało się, że powłoka wylądowała w lesie a miejscowa ludność pocięła ja na kawałki. Ostatecznie sprawa znalazła się w sądzie a osoby winne zniszczenia powłoki zostały skazane.

Po odbudowaniu Syreny, balon ponownie mógł wystartować. Pierwszy lot balonu SP-BZA SYRENA pilotowanego przez Franciszka Hynka i Zdzisława Dudzika nastąpił 12 lipca 1958 roku o godzinie 22:10 i po przeleceniu 135 km lądował niedaleko Łomży.

W międzyczasie pozyskiwano nowe środki na budowę nowych balonów.  W 1958 roku działały sekcje w aeroklubach: Warszawskim, Poznańskim i Śląskim w Katowicach. Sekcja w Poznaniu otrzymała balon zbudowany przez Okręgowe Warsztaty Lotnicze w Warszawie. Balon SP-BZB POZNAŃ o pojemności 2200 m³, którego konstruktorem był inż. Stanisław Mosica wystartował po raz pierwszy 1 czerwca 1958 roku o godz. 14:00 z placu między Okęciem a Ochotą w Warszawie. Załogę stanowili: inż. Walenty Nowacki, inż. Stanisław Mosica, Zdzisław Dudzik i inż. Sławomir Makaruk. Balon wylądował koło Wołomina o godz. 15:25.

Następnie zbudowano kolejny balon o pojemności 2200 m³ SP-BZC WARSZAWA, którego konstruktorem był także inż. Mosica. Pierwszy lot nastąpił 12 sierpnia 1958 roku.

Nowe balony pozwoliły na szersze szkolenie młodych pilotów balonowych i rozwinięcie działalności sportowej. Tego też roku z inicjatywy Aeroklubu Poznańskiego rozegrano 31 sierpnia w Poznaniu pierwsze w PRL krajowe zawody balonowe. Miały w nich wziąć udział trzy balony SP-BZA SYRENA, SP-BZB POZNAŃ i SP-BZC WARSZAWA. Niestety z przyczyn technicznych nie mógł wziąć udziału w zawodach balon WARSZAWA. Pierwsze miejsce przypadło inż. Walentemu Nowackiemu, który przelatując na balonie SP-BZB POZNAŃ osiągnął ponad 190 km i wylądował o godz. 1:45 – 1 września w miejscowości Piasek. Balon SP-BZA SYRENA pilotowany przez Franciszka Hynka wylądował również 1 września o godz. 1:05 w Moryniu, przelatując 175 km.

Pierwsze zawody balonowe po wojnie

Z okazji Święta Lotnictwa dnia 7 września 1958 roku o godzinie 18:30 z ulicy Tumskiej z Gniezna wzleciał balon SP-BZB Poznań pilotowany przez Franciszka Hynka. Pomocnikiem w trakcie lotu miał być Stefan Makne, lecz ze względu na ciężki gaz i zabranie małej ilości balastu, Hynek wzniósł się w balonie sam. Na pokładzie miał także 1791 przesyłek pocztowych. W nocy z 7 na 8 września po przeleceniu 205 km, ok. godz. 1:00 w okolicach miejscowości Szatarpy w nieznanych okolicznościach doszło do zapalenia powłoki i w ostateczności tragiczna śmierć pilota. Była to niezwykła strata dla lotnictwa polskiego.

Franciszek Hynek przed ostatnim swoim lotem

28 października 1958 roku został zaplanowany lot nad Tatrami. Start miał odbyć się spod Krokwi w Zakopanem lecz z powodu złej pogody start nastąpił dzień później. Balon SP-BZA SYRENA pilotowany przez Zbigniewa Burzyńskiego, Walentego Nowackiego oraz Iwińskiego nie zdołał przelecieć do Czechosłowacji i lądował w Bukowinie Tatrzańskiej.

W latach 1958 – 1963 latanie odbywało się na 5 balonach: SP-BZA SYRENA, SP-BZB POZNAŃ – ponownie odbudowany wykonał pierwszy lot 30 września 1959 roku, SP-BZC WARSZAWA, SP-BZD KATOWICE - balon o pojemności 2200 m³, konstrukcji  inż. Mosicy wykonał pierwszy lot 1 maja 1959 roku, SP-BZE POLONEZ – balon bezsieciowy o pojemności 600 m³, konstrukcji Jana Koźniewskiego który został zbudowany w 1962 roku.

Ze względu na ograniczone możliwości uprawiania sportu balonowego w stolicy, m.in. na skutek ograniczeń władz ruchu lotniczego, inicjatywę rozwoju tej dziedziny i organizowania imprez przejął Aeroklub Poznański.

Począwszy od 1959 roku rozgrywane były w Poznaniu zawody balonowe o Puchar Międzynarodowych Targów Poznańskich. Regulamin tych zawodów przewidywał start, co najmniej trzech balonów, a puchar po trzech kolejnych zwycięstwach przechodził na własność Aeroklubu reprezentowanego przez zwycięskiego pilota.

Pierwsze zawody balonowe o Puchar Międzynarodowych Targów Poznańskich rozegrały się 7 czerwca 1959 roku. Na starcie miały stanąć cztery balony. Z przyczyn technicznych nie wystartował balon SP-BZB POZNAŃ. Ostatecznie w godzinach popołudniowych z boiska Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Poznaniu wystartowały trzy balony napełnione dosyć ciężkim gazem. Mimo kilkugodzinnego lotu osiągnęły one przez to jak również przez złe warunki atmosferyczne, małą odległość. Wyniki przedstawiały się następująco: 1 miejsce – SP-BZA SYRENA – pilot Zbigniew Burzyński (Aeroklub Poznański) – 47 km, 2 miejsce – SP-BZC WARSZAWA – pilot Franciszek Janik (Aeroklub Warszawski) – 37 km lądując w okolicach Rożnowa koło Obornik, 3 miejsce – SP-BZD KATOWICE – pilot Walenty Nowacki (Aeroklub Śląski) – 20 km, lądując w okolicach Biedruska.

W następnych, rozegranych 16 czerwca 1960 roku, startowały 4 balony. Zwyciężył nowo wyszkolony pilot balonowy, wyczynowy pilot szybowcowy i samolotowy Aeroklubu Poznańskiego, inż. Stefan Makne wraz z Wojciechem Szczepańskim i ze Zbigniewem Laszkiewiczem na balonie SP-BZB POZNAŃ przelecieli – 210 km lądując o godzinie 15:30 w Srocku koło Piotrkowa Trybunalskiego, drugie miejsce zajął Florian Musioł z Aeroklubu Śląskiego wraz z Marią Michalik i Józefem Zychem na balonie SP-BZD KATOWICE przelecieli – 198 km lądując o godzinie 14:45 w Mierzączce. Trzecie miejsce przypadło Stanisławowi Mosicy z Aeroklubu Warszawskiego, który wraz z Janem Gawędzkim i Januszem Krasickim na balonie SP-BZC WARSZAWA przeleciał – 104 km lądując o godzinie 12:05 w Korzeniowie koło Kalisza, a czwarte Franciszkowi Janikowi również z Aeroklubu Warszawskiego, który balonem SP-BZA SYRENA przeleciał – 96 km lądując o godzinie 11:47 w Zbiersku również koło Kalisza.

3 września 1960 roku w 25 rocznicę zdobycia pucharu Gordona Bennetta, inż. Zbigniew Burzyński wykonał z Warszawy, na balonie SP-BZA SYRENA wraz z żoną Antoniną, swój setny lot balonowy. Był to jego 26 start po wojnie.

Powiększ Skopiuj Wstaw to wideo w twojej witrynie

Setny lot Burzyńskiego

W tym samym roku rozegrano również Krajowe Zawody Balonowe o Memoriał ppłk Franciszka Hynka. Regulamin tych zawodów różnił się trochę od zawodów o Puchar Targów Poznańskich. Tym razem po trzech zwycięstwach przechodnią nagrodę zdobywał na własność pilot a nie Aeroklub.

Start czterech balonów do pierwszych zawodów nastąpił 14 września w Warszawie na Ochocie przy ulicy Szczęśliwickiej. Przewodniczącym komisji sędziowskiej był Zbigniew Burzyński. W otwarciu imprezy wzięła udział wdowa po Franciszku Hynku – Maria Czarnocka. Tym razem po przeleceniu 355,2 km w czasie 10 godzin i 8 minut balonem SP-BZA SYRENA wygrał nowo wyszkolony pilot balonowy, wyczynowy pilot szybowcowy i samolotowy Aeroklubu Warszawskiego inż. Sławomir Makaruk lecący z Janem Gawęckim. Zwycięska załoga lądowała 10 km od wybrzeża Bałtyku w okolicach jeziora Łeba w miejscowości Charbowo. Drugi był Florian Musioł z załogą: Józefem Zychem, Jackiem Świerkotem i Rolandem Ciszewskim na balonie SP-BZD KATOWICE – 331,5 km w czasie 10 godzin i 24 minut, trzeci – Stanisław Mosica wraz z Andrzejem Pomirskim, Michałem Januchowskim i Januszem Krasickim na balonie SP-BZC WARSZAWA – 312,5 km w czasie 10 godzin i 3 minuty lądując o godzinie 18:00 na ścianie lasu niedaleko Sierakowic, a czwarty – Stefan Makne ze Zbigniewem Laszkiewiczem, Zdzisławem Kunstmanem i Hieronimem Kosmowskim na balonie SP-BZB POZNAŃ – 120,5 km w czasie 4,5 godziny.

Sławomir Makaruk i Jan Gawęcki

W trzecich zawodach o Puchar Międzynarodowych Targów Poznańskich rozegranych 25 czerwca w 1961 roku, z udziałem 4 balonów, zwyciężył również Sławomir Makaruk, który wraz ze Stanisławem Mosicą oraz Janem Gawęckim na balonie SP-BZC WARSZAWA przeleciał odległość 192,5 km lądując w Sobocie koło Łowicza. Drugi był Zbigniew Laszkiewicz z Hieronimem Kosmowskim i Zdzisławem Kunsmannem przelatując balonem SP-BZB POZNAŃ – 192 km lądując w Zdunach koło Łowicza. Trzecie miejsce zajął balon SP-BZD KATOWICE pilotowany przez Floriana Musioła, Józefa Zycha i Edwarda Gajdę, lądując w Bocheniu koło Łowicza, pokonując 191 km. Czwarty był Janusz Krasicki, który na balonie SP-BZA SYRENA pokonał odległość – 127 km, lądując w okolicy Koła.

Począwszy od 1961 roku polscy piloci balonowi zaczęli odnosić sukcesy w zawodach międzynarodowych za granicą. 2 września 1961 roku Sławomir Makaruk zwyciężył w Holandii w zawodach Trophée du Ballon Libre rozegranych w Groningen w Holandii, pozostawiając za sobą starszych i doświadczonych pilotów USA, RFN, Holandii, Belgii i Szwajcarii. Makaruk startował na balonie SP-BZA SYRENA.

Balony przed startem w Holandii

Organizatorem II Krajowych Zawodów Balonów Wolnych o Memoriał Franciszka Hynka był ponownie Aeroklub Warszawski. Start czterech balonów odbył się 1 października 1961 roku w Warszawie w słabych warunkach atmosferycznych. Wyniki zawodów przedstawiały się następująco: balon SP-BZA SYRENA z Aeroklubu Warszawskiego – pilot Sławomir Makaruk z Bogdanem Piątkowskim – 1 miejsce – 221 km w czasie 5 godzin i 28 minut dolatując do Bydgoszczy, balon SP-BZB POZNAŃ z Aeroklubu Poznańskiego – pilot Stefan Makne i Hieronim Kosmowski, Mieczysław Czempiński i Szakiewicz – 2 miejsce – 192 km w czasie 5 godzin i 38 minut, balon SP-BZD KATOWICE z Aeroklubu Śląskiego – pilot Florian Musioł oraz Edward Gajda, Nowak i Dudziński – 154,5 km, w czasie 4 godzin i 40 minut, Balon SP-BZC WARSZAWA z Aeroklubu Warszawskiego – pilot Stanisław Mosica wraz z Traczem, Witoldem Błażewiczem i Rudolfem Zelentem, przeleciał 76 km, ale nie został sklasyfikowany w oficjalnej punktacji zawodów.

Krajowe Zawody Balonowe

W 1962 roku zawody balonowe o Puchar Międzynarodowych Targów Poznańskich rozegrano po raz pierwszy w locie docelowym. Wyznaczone miejsce lądowania znajdowało się w Rybnie Wielkim, oddalonym od Poznania o 30 km. Na starcie stawiły się 4 balony, które startowały 24 czerwca. Zwyciężył inż. Zbigniew Laszkiewicz wraz z Hieronimem Kosmowskim, Zdzisławem Kunstmannem i Wojciechem Szczepańskim  z Aeroklubu Poznańskiego na balonie SP-BZB POZNAŃ, którzy lądowali 2 km od celu, zdobywając tym samym przechodni puchar Międzynarodowych Targów Poznańskich na własność. Drugie miejsce zajął Jan Gawęcki, który na balonie SP-BZA SYRENA lądował w Kiszkowie – 5 km od celu. Trzeci był balon SP-BZD KATOWICE pilotowany przez Walentego Nowackiego, który wraz z Edwardem Gajdą, Andrzejem Morgałą i Józefem Zychem wylądował w Lednogórze – 12 km od celu. Balon SP-BZC WARSZAWA z pilotem Januszem Krasickim oraz Janem Szymańskim, Andrzejem Pomirskim i Zdzisławem Szwedem lądowali również w Lednogórze – 12,2 km od celu, zajmując tym samym czwarte miejsce.

Zawody o puchar MTP

2 września 1962 roku Jan Gawęcki zajął trzecie miejsce na zawodach rozegranych w Roermond w Holandii. Gawęcki startował na nowym balonie o pojemności 600 m³ SP-BZE POLONEZ, należącym do nowo powstałej sekcji balonowej przy Zakładach Azotowych im. Feliksa Dzierżyńskiego w Tarnowie. W zawodach brało udział 8 europejskich ekip.

Trzecie Krajowe Zawody o Memoriał Franciszka Hynka zorganizował Aeroklub Jeleniogórski 14 października 1962 roku w Wałbrzychu. Pogoda nie sprzyjała zawodom, podstawa chmur była bardzo niska, dlatego wyznaczono konkurencję przelotu docelowego do oddalonej o około 20 km na wschód od miejscowości Lutomia. Na wałbrzyskim stadionie stanęło do startu sześć balonów w tym jeden z Holandii. Balon SP-BZC WARSZAWA z Aeroklubu Warszawskiego reprezentowany przez pilota Janusz Krasicki wraz z Bogdanem Piątkowskim, Andrzejem Pomirskim, Zdzisławem Szwedem, Józefem Woźniakiem i Zbigniewem Karpowiczem zajął 1 miejsce z wynikiem 6,5 km od celu.

Załoga balonu WARSZAWA

Balonem SP-BZB POZNAŃ z Aeroklubu Poznańskiego startowała załoga z pilotem Stefanem Makne oraz Rajmundem Jakóbem, Hieronimem Kosmowskim, Władysławem Rewakowiczem i Józefem Kacprzakiem zajmując drugie miejsce z odległością – 9 km od celu. Trzecie miejsce zajął balon SP-BZA SYRENA z wynikiem 9,5 km od celu, pilotowany przez Jana Gawęckiego oraz Witolda Błażewicza i Rudolfa Zelenta. POLONEZEM z Tarnowa startował pilot Zbigniew Laszkiewicz z Aeroklubu Poznańskiego uzyskując czwarte miejsce z wynikiem 13,5 km. Holenderskim balonem UTRECHT o pojemności 600 m³ startowała jedyna kobieta uczestnicząca w zawodach: Ninii Boesmann, która z uzyskaną odległością 13,8 km uplasowała się na piątym miejscu. Balon SP-BZD KATOWICE z Aeroklubu Śląskiego z załogą w składzie: pilot Florian Musioł wraz z Jeanem Boesmannem z Holandii, Edwardem Gajdą, Jackiem Świerkotem i Joachimem Długołęckim zajęła szóste miejsce lądując 17,7 km od celu.

Powiększ Skopiuj Wstaw to wideo w twojej witrynie

Krajowe Zawody Balonowe

Od 1963 roku patronat nad zawodami z okazji Międzynarodowych Targów Poznańskich objęło lotnictwo wojskowe i rozgrywano je nadal w Poznaniu o Puchar Dowódcy Lotnictwa Operacyjnego.

W dniu 22 czerwca 1963 roku zgłoszono 5 polskich balonów. Start balonów nastąpił między godziną 17:00 a 18:00 z boiska sportowego przy ul. Maratońskiej w Poznaniu. Z przyczyn technicznych nie wystartował balon SP-BZC WARSZAWA. Miejsce lądownia balonów wyznaczono na lotnisku Gąbarzewo w powiecie Gnieźnieńskim. Pierwsze miejsce zajęła załoga z Aeroklubu Poznańskiego z pilotem Zbigniewem Laszkiewiczem, który wraz z Hieronimem Kosmowskim, Gromosławem Czempińskim i Zdzisławem Kunstmannem lądowali balonem SP-BZB POZNAŃ, 5 km od celu w miejscowości Dalki. Drugie miejsce zajął balon SP-BZD KATOWICE z Aeroklubu Śląskiego, który pilotowany przez Józefa Zycha, Edwarda Gajdę, Joachima Długołęckiego i Jacka Świerkota wylądował w Piekarach – 7 km od celu. Balon SP-BZE POLONEZ z pilotem Władysławem Rewakowiczem z Aeroklubu Podhalańskiego (sekcji balonowej z Tarnowa) lądował w Świątnikach Wielkich – 17,5 km od celu zajmując 3 miejsce. Czwarte miejsce zajął Jan Gawęcki, który z Bogdanem Piątkowskim z aeroklubu Warszawskiego lądował balonem SP-BZA SYRENA w miejscowości Wronczyn – 25,5 km od celu.

Start balonów do kolejnych zawodów z okazji Międzynarodowych Targów Poznańskich nastąpił 20 czerwca 1964 roku z boiska sportowego Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Poznaniu. Regulamin przewidywał lot docelowy trwający trzy godziny z miejscem lądowania w Targowej Górce w okolicy Wrześni. Po starcie okazało się, że zmienił się kierunek wiatru i balony poleciały w przeciwnym kierunku. Na miejsce startu stawiły się cztery polskie balony. SYRENA startowała o 17:02, POZNAŃ o godzinie 17:07 a KATOWICE o 17:15. Z przyczyn technicznych nie wystartował balon SP-BZE POLONEZ. Zwyciężyła załoga z Aeroklubu Śląskiego lecąca balonem SP-BZA SYRENA z załogą: Józefem Zychem i Józefem Olesiem, która lądowała w okolicy Kórnika. Drugą lokatę uzyskała załoga z Aeroklubu Poznańskiego w składzie: Zbigniew Laszkiewicz, Hieronim Kosmowski, Gromosław Czempiński i Zdzisław Kunstmann, która na balonie SP-BZB POZNAŃ lądowała w Tarnowie Podgórnym. Ostatnie miejsce przypadło załodze Aeroklubu Warszawskiego – Janowi Gawęckiemu i Stanisławowi Mosicy, którzy balonem SP-BZD KATOWICE dolecieli do miejscowości Czerwonak.

20 września 1964 roku planowano start balonów do IV Krajowych Zawodów Balonowych o Memoriał Franciszka Hynka w Jeleniej Górze. Zaczęto przygotowywać cztery balony do startu, lecz z braku odpowiedniego ciśnienia gazu nie można było napełnić aerostatów. Zdołano napełnić zaledwie dwa balony, które wykonały loty treningowe. Balon SP-BZD KATOWICE z pilotem Józefem Zychem w ciągu 1 godziny i 55 minut przeleciał 65 km, lądując w Dzierżoniowie. Drugim balonem SP-BZB POZNAŃ leciał Stefan Makne, który w ciągu 1 godziny i 56 minut przeleciał 45 km i wylądował w Świebodzicach.

13 czerwca 1965 roku w Międzynarodowych Zawodach Balonów Wolnych w Wiedniu w Austrii udział wzięło pięć załóg balonowych. Polskę reprezentował Stefan Makne, który na balonie SP-BZE POLONEZ uplasował się na 1 miejscu.

Start balonów do VII zawodów o Puchar Dowódcy Lotnictwa Operacyjnego zaplanowano na 26 czerwca 1965 roku, lecz z przyczyn technicznych cztery balony wystartowały z boiska sportowego w Poznaniu dzień później. Cel docelowy wyznaczono pilotom w miejscowości Borzykowo. Balon SP-BZB POZNAŃ pilotowany przez Zbigniewa Laszkiewicza wylądował koło Biskupic zajmując 1 miejsce. 2 miejsce zajął Józef Zych, który wylądował balonem SP-BZD KATOWICE w okolicach Sławna. Kolejną lokatę zajął Janusz Krasicki, lądując balonem SP-BZA SYRENA w okolicach Wierzonki. 4 miejsce przypadło Józefowi Woźniakowi, który wylądował balonem SP-BZE POLONEZ w Złotnikach.

Z okazji jubileuszowych XXXV Międzynarodowych Targów Poznańskich w dniu 25 czerwca 1966 roku zorganizowano VIII Zawody Balonów Wolnych. Na starcie w Poznaniu stanęły balony: SYRENA, POZNAŃ, KATOWICE, POLONEZ. Start balonu SP-BZB POZNAŃ nastąpił o godzinie 18:25, SP-BZD KATOWICE o 18:40. Balony SP-BZE oraz SP-BZA nie wystartowały z przyczyn technicznych i zawody nie zostały rozstrzygnięte. Balon KATOWICE pilotowany przez Józefa Zycha i Edwarda Gajdę wylądował o godzinie 20:05 w okolicach Osowa niedaleko Wrześni. POZNAŃ z załogą: Stefan Makne, Kazimierz Pieniążek i Zdzisław Kunstmann wyladował o godzinie 20:13 w Chwalibogowie.

Stefan Makne

We wrześniu 1966 roku w Eindhoven w Holandii rozegrane zostały zawody balonowe, w których wzięło udział 8 ekip. Jan Gawęcki startując na balonie SP-BZE POLONEZ zajął piąte miejsce.

W dniu 24 czerwca 1967 roku z boiska sportowego przy ul. Marchlewskiego w Poznaniu wystartowały balony do kolejnych zawodów w ramach Targów Poznańskich. Jako pierwszy wystartował balon SP-BZA SYRENA o godzinie 6:15 pilotowany przez Gromosława Czempińskiego wylądował w Sławnie o godzinie 8:10 zajmując 2 miejsce. O godzinie 6:25 wystartował balon SP-BZD KATOWICE z Józefem Zychem i Jackiem Świerkotem. Załoga lądowała w Rąbczynie o godzinie 9:00 zajmując 1 miejsce, zdobywając tym samym przechodni puchar Dowódcy Lotnictwa Operacyjnego. Balon SP-BZB POZNAŃ wystartował o 7:10 i lądował w Maniewie o godzinie 8:55 zajmując 3 miejsce. Załogę stanowili: Zbigniew Laszkiewicz i Kazimierz Pieniążek. Z przyczyn technicznych nie wystartował balon SP-BZE POLONEZ.  Krótki czas lotu oraz pokonana odległość była spowodowana nadejściem ulewnego deszczu wraz z wyładowaniami atmosferycznymi.

W kolejnych latach z trudem udało się wykonać kilkadziesiąt lotów w Polsce. Działalność balonowa w kraju słabła, ponieważ władze naczelne ruchu lotniczego ograniczali loty balonowe rejonowo, kierunkowo i czasowo, sprowadzając w zasadzie działalność szkoleniowo-sportową do lotów weekendowych. Sytuację pogorszył jeszcze fakt zlikwidowania przez władze Aeroklubu PRL jedynego warsztatu balonowego mieszczącego się na lotnisku Gocław Aeroklubu Warszawskiego, gdzie budowano i naprawiano balony. Loty odbywały się sporadycznie i miały charakter propagandowy. Na skutek wyeksploatowania i zniszczenia zostały skasowane balony SP-BZA SYRENA, SP-BZB POZNAŃ, SP-BZE POLONEZ, a także później balon SP-BZD KATOWICE. Kasacja balonów przerwała praktyczną działalność sportu balonowego. Aby nie stracić ważności licencji pilota balonu wolnego, niektórzy piloci sporadycznie wykonywali loty za granicą, nawiązując kontakty z działaczami balonowymi z Czechosłowacji, pomagając w reaktywowaniu w tym kraju sportu balonowego, szkoląc równocześnie pierwszych czechosłowackich pilotów balonowych.

Mimo trudności, Komisja Balonowa Aeroklubu PRL, nie przerwała jednak swej działalności, czyniąc energiczne wysiłki w celu budowy nowych balonów.

Z inicjatywy Aeroklubu Poznańskiego przy poparciu finansowym Dyrekcji Zjednoczenia Przemysłu Gumowego Stomil, przystąpiono do budowy nowego balonu o pojemności 2200 m³. W 1971 roku balon o znakach SP-BZF STOMIL został zbudowany przez Grudziądzki Zakłady Przemysłu Gumowego. Pierwszy lot balonu odbył się 11 września 1971 roku przez Stefana Makne, Zbigniewa Burzyńskiego oraz Inspektora Kontroli Cywilnych Statków Powietrznych – Eugeniusza Olszańskiego. Podczas obchodów 50-lecia Międzynarodowych Targów Poznańskich w dniu 9 października 1971 roku nastąpił w sumie trzeci lot tego balonu. Załoga z w składzie: Władysław Rewakowicz, Kazimierz Pieniążek i Wojciech Jaworowicz po starcie z Poznania i po półtoragodzinnym locie lądowała koło miejscowości Odrowąż – 55 km od miejsca startu. Balon podchodząc do lądowania uderzył w przewody telefoniczne. W wyniku kolizji powłoka balonu została odczepiona od kosza i poszybowała dalej, natomiast kosz z załogą spadł na ziemię. Załoga została poturbowana i przewieziona do szpitala w Gnieźnie. Szybująca powłoka przeleciała kolejne 58 km i na wysokości 400 m zapaliła się i spadła w okolicach Sampolna.

Uzyskane fundusze z ubezpieczenia pozwoliły na zbudowanie kolejnego balonu SP-BZG STOMIL, również 2200 m³, którego pierwszy lot nastąpił 27 sierpnia 1972 roku o godzinie 16:55 z Łęgów Dębińskich w Poznaniu. Załoga w składzie Stefan Makne i Eugeniusz Olszański lądowała po 75 minutach o godzinie 18:10 w okolicach miejscowości Mieczewo.

W kwietniu 1972 roku przewodnictwo Komisji Balonowej Aeroklubu PRL objął inż. Stefan Makne z Aeroklubu Poznańskiego. Aeroklub ten stał się w latach siedemdziesiątych głównym w kraju ośrodkiem uprawiania sportu balonowego. Aby utrzymać i rozwijać tę dyscyplinę sportu Komisja Balonowa Aeroklubu PRL, organizowała różne imprezy oraz loty propagandowe, z których czerpano środki m.in. na szkolenia nowych pilotów.

W 1973 roku Sekcja Balonowa Aeroklubu Śląskiego otrzymała balon SP-BZH KATOWICE (STOMIL-POLLENA), którego budowę sfinansowały częściowo dwie instytucje reklamujące się na balonie. Odbudowa bazy sprzętowej pozwoliła na dalsze szkolenie pilotów. Korzystna okazała się przy tym współpraca z czechosłowackim Klubem Balonowym Svazarm w Pradze, dzięki któremu polscy baloniarze zorganizowali obóz szkoleniowy w Taborze (Czechosłowacja) oraz rozegrali czterokrotnie zawody balonowe.

W połowie 1973 roku Aeroklub Poznański poczynił starania o organizację zawodów z udziałem załóg z Czechosłowacji, Holandii, Niemiec i Polski. Zawody miały uświetnić Światową Wystawę Filatelistyczną przewożąc przesyłki pocztowe, lecz na kilkanaście dni przed planowaną imprezą wiadomo było, że w zawodach nie będą mogli wziąć udziału ekipy zagraniczne. W ostateczności 2 września o godzinie 9:40 wystartował balon SP-BZH KATOWICE pilotowany przez Stefana Makne i Hieronima Kosmowskiego. Po 70 minutach lotu o godzinie 10:50 załoga wylądowała niedaleko miejscowości Marzenin koło Wrześni. Drugi balon SP-BZG STOMIL tuż przed startem, pod wpływem silnego podmuchu został uszkodzony i musiał przerwać lot. Dopiero 5 września po naprawieniu usterki balon wystartował o godzinie 17:00 z Łęgów Dębińskich. Załoga w składzie: Stefan Makne i Ireneusz Cieślak wylądowali o 18:05 w Długiej Goślinie.

W 1974 roku wykonano w Polsce ogółem 8 lotów balonowych w czasie 11 godzin i 50 minut. Rok później wykonano 21 lotów w czasie 50 godzin i 33 minut, z tego 15 lotów odbyli polscy piloci w Czechosłowacji. Wyszkolono nowych pilotów: Eugeniusza Olszańskiego, Ireneusza Cieślaka, Hieronima Kosmowskiego i Franciszka Góralewicza z Aeroklubu Poznańskiego oraz Józefa Olesia z Aeroklubu Śląskiego w Katowicach.

1 czerwca 1975 roku zorganizowano w Czechosłowacji w Pradze Międzynarodowe Zawody Balonów Wolnych o Puchar Przyjaźni, w których wzięło udział 6 ekip z różnych krajów. Pierwsze miejsce zajął polski pilot Eugeniusz Olszański startujący na balonie SP-BZG STOMIL. Również w Czechosłowacji w Taborze podczas zawodów rozegranych w dniach 13-15 sierpnia 1975 roku, 5 miejsce (na 9 ekip) zajął Stefan Makne startujący na balonie SP-BZG STOMIL.

W 1975 roku zorganizowano również w kraju dwie imprezy z udziałem pilotów czechosłowackich. 23 sierpnia, z okazji Święta Trybuny Ludu, odbyły się w Warszawie zawody balonowe. Startowały dwa balony polskie: STOMIL i KATOWICE, oraz dwa z Czechosłowacji. Zwyciężyła załoga w składzie: Stefan Makne, Hieronim Kosmowski i Franciszek Góralewicz z  Aeroklubu Poznańskiego na balonie STOMIL, przelatując 47 km. 28 sierpnia, przy udziale tych samych balonów, przeprowadzono kolejne zawody w Częstochowie, zorganizowane przez Aeroklub Częstochowski. Pierwsze miejsce zajęła ponownie załoga poznańska na balonie SP-BZG STOMIL z pilotem Stefanem Makne, Hieronimem Kosmowskim i Ireneuszem Cieślakiem. Miesiąc później – 28 września w Taborze w Czechosłowacji podczas rozegranych zawodów polska ekipa uplasowała się na 2 miejscu.

W dniach 10-15 września 1976 roku w Augsburgu zostały przeprowadzone I Mistrzostwa Balonów Gazowych, w których brały udział również ekipy z Polski. Startowało łącznie 20 ekip z 13 krajów. Polska była reprezentowana przez dwie załogi: Ireneusz Cieślak i Franciszek Góralewicz na pożyczonym balonie AGIP o pojemności 630 m³ oraz Hieronim Kosmowski, również na poyczonym balonie BARUM o pojemności 525 m³. Po rozegraniu trzech konkurencji tytuł mistrza świata przypadł Szwajcarskiej załodze lecącej na pożyczonym balonie MELDER o pojemności 780 m³. polskim ekipom przypadło 8 i 13 miejsce. Wszystkie startujące balony były wypełnione wodorem.

7 maja 1977 roku w Słupsku zorganizowano zawody balonowe o Puchar Tygodnika ITD. W zawodach uczestniczyło 4 balony w tym 2 z Czechosłowacji. Zwycięzcą tych zawodów został Czechosłowak Jiři Novak, startując na balonie KOTVA w locie docelowym, lądując 15,5 km od celu.

19 czerwca 1977 roku w Łodzi przeprowadzono Międzynarodowe Zawody Balonowe o Puchar Głosu Robotniczego, w których startowały po dwie załogi z Polski, Czechosłowacji, Australii i RFN. Zawody wygrał Ruth Bader na balonie MARTINI, lądując 3,9 km od celu oddalonego od miejsca startu 29,9 km. Właśnie te zawody były rozgrywane regularnie co roku, aż do końca lat 80-ych.

W 1977 roku, 15 października odbyły się w Łodzi jeszcze jedne zawody, były to Międzynarodowe Zawody Balonowe o Puchar Studia-2 TVP. Zadaniem zawodników było osiągniecie określonego celu oddalonego o 24 km od miejsca startu. Zawody rozegrano w dwóch kategoriach balonów. W kategorii balonów na ogrzane powietrze startowało 5 balonów ze Szwecji, RFN, Węgier i Wielkiej Brytanii. Zwycięzcą tej kategorii została załoga RFN w składzie Giesecke i Wesser, lecąc balonem SPARKASSE II o pojemności 1 280 m³, uzyskując odległość 1,3 km od celu. Drugie miejsce zajęli Szwedzi Grossman i Tillberg na balonie o pojemności 2 400 m³, uzyskując odległość 2,3 km od celu. W kategorii balonów gazowych startowało 2 balony z Polski i 1 balon z RFN. Zwycięzcą został również zawodnik RFN Wulf Bergner, lecąc balonem MARTINI uzyskał wynik 3,6 km od celu. Polacy: Góralewicz, Cieślak, Michałowska i Bakalarski, lecąc na balonie gazowym STOMIL, zajęli drugie miejsce uzyskując odległość 3 700 m od celu.

Balon MARTINI

Gdy w Polsce trwał kryzys w baloniarstwie, na świecie natomiast, rozpoczęła się w tym okresie nowa era w lotnictwie balonowym. Spowodowane było to tym, że skonstruowano wtedy stosunkowo tani w budowie i eksploatacji balon na ogrzane powietrze. Przy budowie powłoki balonu, palników i butli na gaz propan wykorzystano najnowsze technologie. W 1962 roku w USA powstała wytwórnia specjalizująca się w budowie balonów na ogrzane powietrze. W następnych latach takie same wytwórnie zaczęły powstawać także i w innych krajach.

Począwszy od lat osiemdziesiątych praktycznie na całym świecie zaczęły powoli znikać balony gazowe, a pojawiało się coraz więcej balonów na ogrzane powietrze, które były dużo tańsze w eksploatacji oraz łatwiejsze w obsłudze.

Tego typu balon trafił do Polski w 1978 roku. 25 maja piloci Aeroklubu Poznańskiego: Stefan Makne i Eugeniusz Olszański wykonali eksperymentalny pierwszy lot balonem na ogrzane powietrze SP-BZK CANON. Start odbył się z Biskupic w pobliżu Poznania, a lądowanie miało miejsce na lotnisku Aeroklubu Poznańskiego w Ligowcu. Był to balon produkcji brytyjskiej o pojemności 2 180 m³ i został ufundowany polskim baloniarzom przez japońska firmę Canon.

Balon CANON

W dalszą działalność rozwoju sportu balonowego w Polsce w dużym stopniu przyczynił się powstały w 1975 roku w Białymstoku - Studencki Klub Balonowy.

Autor: Marcin Skobodziński